หลักการและวิธีอ่านภาษาบาลี

1. พยัญชนะที่ไม่มีสระใดประกอบ  ให้อ่านออกเสียงเหมือนมี สระอะ ประกอบ

     ภควโต   ->   ภะ-คะ-วะ-โต

     อิธ   ตถาคโต   ->   อิ-ธะ   ตะ-ถา-คะ-โต

     อเนกสตโกฏโย   ->   อะ-เน-กะ-สะ-ตะ-โก-ฏะ-โย

2. พยัญชนะที่มีพินทุ (จุด) อยู่ข้างใต้  เมื่อตามหลังพยัญชนะต้น  ให้ทำหน้าที่เป็นตัวสะกด

   2.1 กรณีตามหลังพยัญชนะต้นที่ไม่มีสระ  พยัญชนะต้นที่ไม่มีสระนั้น คือเสียงสระอะ  เวลาออกเสียงรวมกับพยัญชนะที่มีพินทุซึ่งเป็นตัวสะกด  จะอ่านออกเสียงเหมือนมี  ไม้หันอากาศ + ตัวสะกด  

        สพฺเพ   ->   สัพ-เพ

        ตมฺปิ   ->   ตัม-ปิ

        อนตฺตา   ->   อะ-นัต-ตา

   2.2 กรณีตามหลังพยัญชนะต้นที่มีสระ  พยัญชนะที่มีพินทุ จะทำหน้าที่เป็นตัวสะกดของพยัญชนะต้น และสระนั้น

        พุทฺโธ   ->   พุท-โธ

        จิตฺตานิ   ->   จิต-ตา-นิ

        โสตฺถี   ->   โสต-ถี

3. พยัญชนะที่มีนิคหิต (วงกลมเล็ก) อยู่ข้างบน  ให้อ่านออกเสียงนาสิกเหมือนมี  -ง  เป็นตัวสะกด (สะกดด้วยแม่กง)

   3.1 กรณีพยัญชนะที่ไม่มีสระ  พยัญชนะที่ไม่มีสระนั้น คือเสียงสระอะ  เมื่อพยัญชนะนั้น มีนิคหิตอยู่ข้างบน  จึงอ่านออกเสียงเหมือนมี  ไม้หันอากาศ + -ง สะกด

        ชาตํ   ->   ชา-ตัง

        สรณํ   วรํ   ->   สะ-ระ-ณัง    วะ-รัง

   3.2 กรณีพยัญชนะที่มีสระ  เมื่อพยัญชนะนั้น มีนิคหิตอยู่ข้างบน  ให้ออกเสียงพยัญชนะ และสระนั้น  เหมือนมี  -ง  เป็นตัวสะกด  

        สตึ   ->   สะ-ติง

        ปตฺตุํ   ->   ปัต-ตุง

        ทั้งนี้  นิคหิต  จัดเป็นพยัญชนะตัวหนึ่งในภาษาบาลี  ใช้ประกอบกับสระเสียงสั้น 3 ตัว  คือ  อะ  อิ  อุ   เป็น   อํ  อึ  อุํ   (ออกเสียงนาสิกเป็น  อัง  อิง  อุง)

4. คำที่สะกดด้วย  เ-ยฺ , อิยฺ

   4.1 คำที่สะกดด้วย  เ-ยฺ   นิยมออกเสียงเป็น  ไ-ย   (ภาษาบาลี ไม่มีสระเออ  เวลาออกเสียงคำนี้  จึงไม่ได้ออกเสียง เอย อย่างในภาษาไทย  ภาษาบาลีคำที่สะกดด้วย  เ-ยฺ  คือ  สระเอ + ตัวสะกด ยฺ  ซึ่งออกเสียงยาก จึงนิยมออกเสียงเป็น ไ-ย)  

        อาหุเนยฺโย   ->   อา-หุ-ไนย-โย

        เสยฺยถีทํ   ->   ไสย-ยะ-ถี-ทัง

   4.2 คำที่สะกดด้วย  อิยฺ   ออกเสียงเป็น  อีย

        นิยฺยานิโก   ->   นีย-ยา-นิ-โก

5. อักษร  ฑ  ให้ออกเสียงเป็น  ด

     ปณฺฑิโต   ->   ปัณ-ดิ-โต

6. อักษร  ห  +  สระ อี   นิยมอ่านว่า  ฮี

     หีโน   ->    ฮี-โน

          

7. การอ่านคำที่เป็นเสียงกึ่งมาตรา / เสียงควบกล้ำ

   7.1 พยัญชนะต้นซึ่งมีพินทุ (จุด) อยู่ข้างใต้  เมื่อตามด้วยพยัญชนะ  ย  ร  ล   ว   เวลาอ่านออกเสียง  จะออกเสียงพยัญชนะต้นนั้น  เป็นเสียงกึ่งมาตรา  ควบกล้ำกับพยัญชนะ  ย  ร  ล  ว  ซึ่งอยู่ติดกัน

        พฺยญฺชนํ   ->   พะ-ยัญ-ชะ-นัง   (ออกเสียง พะ กึ่งมาตรา, ควบกล้ำ พะ-ยัญ)        

        ทฺวิ   ->  ทะ-วิ   (ออกเสียง ทะ กึ่งมาตรา, ควบกล้ำ ทะ-วิ)

        เทฺวเม   ->   ทะ-เว-เม   (ออกเสียง ทะ กึ่งมาตรา, ควบกล้ำ ทะ-เว)

        ตฺวํ   ->   ตะ-วัง   (ออกเสียง ตะ กึ่งมาตรา, ควบกล้ำ ตะ-วัง)

        สฺวากขาโต   ->   สะ-วาก-ขา-โต  /  สะ-หวาก-ขา-โต   (ออกเสียง สะ กึ่งมาตรา, ควบกล้ำ สะ-วาก / สะ-หวาก)

        พฺรูติ   ->   พะ-รู-ติ   (ออกเสียง พะ กึ่งมาตรา, ควบกล้ำ พะ-รู)

        ปฺลวติ   ->   ปะ-ละ-วะ-ติ   (ออกเสียง ปะ กึ่งมาตรา, ควบกล้ำ ปะ-ละ)

        สพฺพเกฺลเสหิ   ->   สัพ-พะ-กะ-เล-เส-หิ   (กฺ เป็นพยัญชนะต้นของพยางค์ที่สาม) (ออกเสียง กะ กึ่งมาตรา, ควบกล้ำ กะ-เล)

        อินฺทฺริยํ   ->   อิน-ทะ-ริ-ยัง   (ทฺ เป็นพยัญชนะต้นของพยางค์ที่สอง) (ออกเสียง ทะ กึ่งมาตรา, ควบกล้ำ ทะ-ริ)

         

   7.2 พยัญชนะที่มีพินทุ (จุด) อยู่ข้างใต้  ซึ่งทำหน้าที่เป็นตัวสะกด  เมื่อตามด้วยพยัญชนะ  ย  ร  ล  ว   จะออกเสียงเป็นทั้งตัวสะกดของพยางค์แรก  และออกเสียงกึ่งมาตรา  ควบกล้ำกับพยัญชนะ  ย  ร  ล  ว   ซึ่งอยู่ติดกัน ในพยางค์ถัดไป

        อพฺยากตา   ->   อัพ-พะ-ยา-กะ-ตา  (ออกเสียง พะ กึ่งมาตรา, ควบกล้ำ พะ-ยา)

        สกฺยมุนี   ->   สัก-กะ-ยะ-มุ-นี  (ออกเสียง กะ กึ่งมาตรา, ควบกล้ำ กะ-ยะ)

        กลฺยาโณ   ->   กัล-ละ-ยา-โณ  (ออกเสียง ละ กึ่งมาตรา, ควบกล้ำ ละ-ยา)

        ภทฺรานิ   ->   ภัท-ทะ-รา-นิ   (ออกเสียง ทะ กึ่งมาตรา, ควบกล้ำ ทะ-รา)

        อญฺญตฺร   ->   อัญ-ญัต-ตะ-ระ   (ออกเสียง ตะ กึ่งมาตรา, ควบกล้ำ ตะ-ระ)

        กตฺวา   ->   กัต-ตะ-วา   (ออกเสียง ตะ กึ่งมาตรา, ควบกล้ำ ตะ-วา)

        สุตฺวา   ->   สุต-ตะ-วา   (ออกเสียง ตะ กึ่งมาตรา, ควบกล้ำ ตะ-วา)

        ทั้งนี้  กรณี สะกดด้วย ยฺ  ตามด้วย  ย  และสะกดด้วย ลฺ  ตามด้วย ล  ให้ออกเสียงเป็นตัวสะกดอย่างเดียว  ไม่ต้องออกเสียงกึ่งมาตรา  เช่น  เสยฺยํ  อ่านว่า  ไสย-ยัง,  กลฺลํ  อ่านว่า  กัล-ลัง

   7.3 เมื่อสะกดด้วย  สฺ  และตามด้วยพยัญชนะอื่น  จะออกเสียงเป็นทั้งตัวสะกดของพยางค์แรก  และออกเสียง ส  กึ่งมาตรา  ควบกล้ำกับพยัญชนะตามในพยางค์ถัดไป

        ตสฺมา   ->   ตัส-สะ-มา  /  ตัส-สะ-หมา   (ออกเสียง  สะ  กึ่งมาตรา)

        ตสฺมิง   ->   ตัส-สะ-มิง  /  ตัส-สะ-หมิง   (ออกเสียง  สะ  กึ่งมาตรา)

        ทิสฺวา   ->   ทิส-สะ-วา  /  ทิส-สะ-หวา   (ออกเสียง  สะ  กึ่งมาตรา)

        ทั้งนี้  กรณี สะกดด้วย  สฺ  ตามด้วย  ส   ให้ออกเสียงเป็นตัวสะกดอย่างเดียว  ไม่ต้องออกเสียงกึ่งมาตรา  เช่น  ตสฺส  อ่านว่า  ตัส-สะ

        อนึ่ง  ภาษาบาลี ไม่มีวรรณยุกต์  (เช่นเดียวกับภาษาอังกฤษ)  การออกเสียงคำ/พยางค์  เป็นเสียงสูง  กลาง  หรือต่ำ  ไม่ได้ทำให้ความหมายของคำเปลี่ยนไป  การจะใช้ระดับเสียงอย่างไร  ขึ้นอยู่กับเนื้อหาและอารมณ์ขณะพูด  เช่น  ตสฺมา  สามารถออกเสียงได้ทั้ง  ตัส-สะ-มา,  ตัส-สะ-ม๊า,  ตัส-สะ-หมา

   7.4 การอ่านคำ พฺรหฺม , พฺราหฺมณ   

        พฺรหฺม  อ่านว่า  พรัม-มะ  (ออกเสียงควบกล้ำ)

        พฺราหฺมณ  อ่านว่า  พราม-มะ-ณะ  (ออกเสียงควบกล้ำ)

        พฺรหฺมจริยํ   ->   พรัม-มะ-จะ-ริ-ยัง

        พฺรหฺมุโน   ->   พรัม-มุ-โน

        พฺราหฺมณา   ->   พราม-มะ-ณา

   ทั้งนี้  ในหนังสือสวดมนต์ที่เป็นคำอ่านภาษาไทย  จะใช้เครื่องหมายยามักการ  ซึ่งมีลักษณะคล้ายเลข 3 กลับด้าน  เติมเหนือพยัญชนะเพื่อแสดงการออกเสียงกึ่งมาตรา / ควบกล้ำ  เช่น  กัต๎วา  (กตฺวา),  ตัส๎มา  (ตสฺมา)   


เขียนสรุปโดย  ting074ch

อ้างอิง :

- หลักการอ่านออกเสียงบาลี โดยย่อ  โพสท์ในลานธรรมเสวนาโดย ภิกษุ เมื่อ 27 ก.ค. 44  เว็บไซต์ http://www.dharma-gateway.com/dhamma/dhamma-19.htm 

- หลักการอ่านภาษาบาลี  โดย อาจารย์เตี้ย  เมื่อ 10 ม.ค. 52  เว็บไซต์  http://palungjit.org

- ระบบการออกเสียงภาษาบาลี  เว็บไซต์  https://th.wikipedia.org/

- หนังสือบททำวัตร-สวดมนต์ (แปล)  รวบรวมโดย แก้ว  ชิดตะขบ  จัดพิมพ์โดย สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ  พิมพ์ครั้งที่ 1 เมื่อปี 2553

- ขอถามเรื่องการอ่านภาษาบาลีครับ  ตอบโดย ปาลกะ  เมื่อ 7 ส.ค. 52  เว็บไซต์  http://www.palidict.com/node/485